Mười năm

Gần sáu thập kỷ trôi qua kể từ khi ra mắt, "Mười năm" của Nguyễn Huy Thiệp vẫn là một tác phẩm gây tranh cãi, một minh chứng sống động cho sự thay đổi của thời cuộc và cả những hạn chế trong việc đánh giá văn chương. Đọc "Mười năm" ngày nay, ta không chỉ thấy được giá trị nghệ thuật của nó mà còn cảm nhận sâu sắc sự bất công mà tác phẩm đã phải chịu đựng.

Lời phê bình "Nội dung bệnh hoạn, xa rời giai cấp" của tướng trẻ Trần Độ năm nào giờ đây nghe thật chua xót. Nó phản ánh một thời kỳ mà tư tưởng chính trị chi phối mạnh mẽ đến cả sáng tạo nghệ thuật, bóp nghẹt những tiếng nói khác biệt. Thật khó để gọi những gì Nguyễn Huy Thiệp viết là "bệnh hoạn" khi ông chân thực phản ánh tâm lý con người trong một xã hội biến động, phức tạp. Ông không tô vẽ, không ngợi ca, mà đặt con người vào những tình huống éo le, để bộc lộ những mặt tối, những xung đột nội tâm, những khát vọng và thất vọng.

"Mười năm" không chỉ là một câu chuyện tình yêu, mà là bức tranh xã hội thu nhỏ. Qua số phận của các nhân vật, ta thấy được sự ảnh hưởng của chiến tranh, của những thay đổi về chính trị, kinh tế đến đời sống người dân. Tác phẩm không đưa ra những lời giải đáp đơn giản, mà đặt ra những câu hỏi về đạo đức, về lòng người, về sự lựa chọn trong bối cảnh khó khăn. Sự "xa rời giai cấp" mà lời phê bình chỉ trích, có lẽ chính là sự trung thực, sự phản ánh đa chiều của tác phẩm, vượt lên trên những khuôn khổ định sẵn.

Sức sống của "Mười năm" đến từ chính sự chân thật và sâu sắc ấy. Nó không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một tài liệu lịch sử, giúp người đọc hiểu hơn về một thời kỳ đầy biến động của đất nước. Đọc "Mười năm" hôm nay, ta không chỉ thưởng thức một tác phẩm văn học xuất sắc, mà còn có cơ hội suy ngẫm về những định kiến, về sự áp đặt tư tưởng, và về giá trị trường tồn của nghệ thuật chân chính. Đây là một cuốn sách đáng đọc, đáng suy ngẫm, và chắc chắn sẽ để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.