Con người thời đại

Sách này chẳng có cao vọng văn chương hay khoa học nào cả. Nó chỉ là một vài ý tưởng do thời cuộc gợi ra, chen lẫn vào một mớ ký ức đọc sách đã lâu năm.

Vì thấy những ý kiến ấy có phần thích hợp với hoàn cảnh và có lẽ cũng có ích, lại vì tình cờ có dịp trình bày trong một trường hợp đặc biệt, (1) nên tác giả đánh bạo đem hiến độc giả.

Trong giai đoạn xây dựng một nền độc lập đang đòi hỏi ở các bậc anh tài những công cuộc lớn lao, những sự nghiệp vĩ đại, kẻ thất phu này cũng muốn góp một phần ti tiểu, chẳng phải dám đua đòi, nhưng cũng gọi là để trả nợ nước, cho cái túi cơm giá áo của mình, vào một công việc cũng có phần quan trọng của nó, là đào tạo con người mới, thích ứng với thời thế mới, tức là con người độc lập, xứng đáng độc lập, có chí và có thể bảo vệ độc lập chống với mọi mối đe dọa bên trong và bên ngoài.

Những người Việt ra đời vào khoảng hai ba chục năm đầu thế kỷ hai mươi này đã vượt qua bán thế kỷ đã được sống những giây phút hồi hopjp và quý hiếm nhất đời người.

Giây phút hồi hộp ấy là cái kinh nghiệm mới lạ của con người bỗng thấy mình sống trong một quốc gia độc lập, sau bao nhiêu năm tháng nếm mùi thực dân với sự hiện diện ngang tàng, chịch thượng của người ngoại quốc, với tất cả của những cái chướng tai gai mắt của nó.

Bao nhiêu người đã khuất đi mà không được hưởng những phút say sưa ấy và đã phải ôm hận xuống mồ, bao nhiêu thanh niên đã hăm hở chiến đấu chỉ để được thấy những ngày tươi sáng ấy, mà đã không được thấy.

Nhưng ai đã tưởng độc lập sẽ giới thiệu ta ngay với tự do, hạnh phúc thì đã lầm. Độ lập đã đến với ta sau bao nhiê lần gian khổ và đưa lại cho ta rấ nhiều nỗi hoang mang với bao nhiê vấ đề sinh tử phả giải quết.

Thê vào đấy một mối hiểm họa đã phá tối ngay từ đầu, niềm hân hoan, phấn khởi của ta trong lúc chào mừng độc lập, và vẫn còn hằng ngày đe dọa cả độc lập lẫn chút ít tự do, hạnh phúc đã vớt vát được, hay mới chớm nở.