Đất Dữ

Cuộc đấu tranh tàn khốc nhằm giành lấy khu rừng Sanqueiro Grande – nơi có loại đất đen tốt nhất để trồng ca cao – cuốn rất nhiều người vào vòng quay điên cuồng của nó. Một bên là đại tá Horácio, với sự trợ giúp của tay luật sư có học thức và tài năng Virgilío Cabral, không từ thủ đoạn nào để chiếm đoạt hết đất của những điền chủ nhỏ trong vùng. Bên kia là anh em nhà Badaró: Juca và Sinhô, thích giải quyết mọi chuyện một cách nhanh, gọn bằng những cuộc mưu sát. Và nhiều, nhiều nữa những con người tìm đến vùng đất ấy để làm giàu. Ở đó, cuộc đời của họ gắn liền, xoay quanh, phụ thuộc vào những gốc ca cao để rồi cuối cùng kết thúc bên chính những gốc cây ấy.

Ra đời năm 1943, Đất dữ của Jorge Amado viết về nền “văn hóa ca cao” đặc trưng của đất nước Brazil bằng tình yêu của tác giả dành cho quê hương xứ sở. Tác phẩm đã trở thành một trong những tiểu thuyết thành công nhất trong sự nghiệp của ông, được dịch ra nhiều ngôn ngữ, rồi chuyển thể thành kịch, phim và được khán giả đón nhận nồng nhiệt.

***

Review Binh Boog:

6 tháng 6, 2018
Ngày, tháng, năm

Em thân yêu

Ngày chia tay em, anh ra đi với bao ước vọng sẽ giàu có trở về. Hành trang mang theo là niềm khát khao gây dựng cho mình được một đồn điền ca cao. Mỗi quả ca cao chín là một tấc vàng. Ở mảnh đất hứa ấy, ca cao là vàng, là sự giàu có.

Nhưng em thân yêu ơi. Anh đã thực sự bị choáng ngợp bởi mảnh đất ấy. Nó không phải là mảnh đất hứa như anh đã tưởng tượng.

Ở mảnh đất ấy là sự dữ dội của thiên nhiên. Quay đi quay lại xung quanh chỉ là những khu rừng âm u tăm tối, là những đầm lầy, là bùn đất. Là tiếng kêu của các loài động vật, là tiếng thét gào vĩnh biệt của chú ếch khi bị rắn độc nuốt. Là rắn bò ngổn ngang nhiều vô kể, phải luôn cảnh giác đề phòng với nọc độc của chúng. Là đối mặt với dịch sốt vô phương cứu chữa, là sốt rét rừng.

Nhưng trên hết là máu. Máu ở đây đổ xuống mỗi ngày. Cái chết ở đây diễn ra như cơm bữa. Luật lệ nằm trong tay những kẻ mạnh. Người ta thanh toán, trừ khử, chĩa súng vào nhau để tranh dành địa bàn là những đồn điền ca cao hay khu rừng sẽ khai phá để trở thành đồn điền ca cao sau này.

Em có thể hình dung những thế lực ở đây không khác gì những băng đảng mafia khét tiếng. Những cuộc ám sát, trừ khử, tranh dành không bao giờ chấm dứt. Người ta sai đi giết người dễ như đi chặt một cái cây.

Cùng với ca cao và bùn đất nơi đây đã biến anh thành một con người khác mà chính anh cũng thấy thật xa lạ không còn là chính mình. Từ một người hiền lành và hoà nhã đầy tham vọng rồi anh cũng trở thành một con người thô bạo, một con quỷ một con người hèn hạ vô ích và nhu nhược, một kẻ giết người.

Ngoài những lúc bắn giết thì trò giải trí duy nhất ở đây là gái điếm và cờ bạc.

Những cô gái ở đây là công cụ giải trí thoả mãn cơn hứng của những tay chém giết hay những anh phu cày lưng lao động trên những đồn điền ca cao.

Ca cao ở đây là sự sống, là vàng. Mỗi gốc cây ca cao ở đây là một xác người vun xới. Và anh rồi cũng sẽ là một trong những người nằm dưới gốc cây ca cao để hoà máu mình vào đất cho những đồn điền ca cao ngày càng được mở rộng.

Máu và bùn đất sẽ vẫn hoà trộn vào nhau để vun xới cho những cây ca cao ở đây và sẽ luôn luôn tiếp nối trên mảnh đất này.

Yêu em!

***

Review Huy Minh:

Trong lịch sử thế giới, đã có rất nhiều cuộc chiến liên quan đến những loại cây công nghiệp, có thể kể đến cuộc chiến tranh nha phiến hay mặt trận cao su. Đến với “Đất dữ”, tôi được chứng kiến một cuộc chiến mới: cuộc chiến ca cao, một cuộc chiến đẫm máu và đầy rẫy bạo lực với sự dẫn dắt của nhà văn Brazil Jorge Amado.

Được viết vào năm 1942, “Đất dữ” – tên của cuốn sách đã nói lên câu chuyện của nó – cuộc chiến giữa hai nhà điền chủ để chiếm đoạt những đồn điền ca cao. Một bên là Horacio, người sẵn sàng gạt phăng tất cả những thứ gì cản đường để đạt được mục đích của mình, với điểm yếu duy nhất là người vợ nhỏ nhắn, luôn khao khát tự do Ester. Một bên là anh em nhà Badaro, cũng thèm khát vùng đất mà Horacio muốn chiếm đoạt, bất chấp thủ đoạn để trở thành người thắng cuộc. Với hệ thống nhân vật khá nhiều và dày đặc nhưng nhân vật trung tâm của cuốn sách không phải là bất cứ người nào trong câu chuyện, Jorge Amado chọn chính vùng đất là nhân vật chính cho cuốn tiểu thuyết của mình. Chúng ta bắt gặp một vùng đất vô luật lệ mà sự quyến rũ của tiền nhanh chóng thu hút mọi người từ khắp nơi đổ về mà trong đó có rất ít người trở về nguyên vẹn – cả về thế xác lẫn tâm hồn:

“Người ta nói vùng đất này thực là cái mỏ vàng; người ta bảo có một người nào đó vừa xuống khỏi tàu thủy đã giàu ngay rồi; người ta nói là phố xa đều lát vàng, kiếm vàng cũng dễ như kiếm bụi.”

Trong câu chuyện, Jorge Amado liên tục mô tả sự chuyển động song song giữa một bên là bọn điền chủ và tay sai của chúng, một bên là hơi thở tự nhiên của những khu rừng xung quanh – nơi bọn chúng khao khát phá bỏ để lập nên những đồn điền. Nhịp điệu của cuốn sách biến đổi không ngừng, mở đầu với sự chậm rãi và mô tả tỉ mỉ cảnh vật, những phong tục địa phương và giới thiệu từng nhân vật, lúc sau khi bạo lực bắt đầu leo thang thì Jorge Amado liên tục kéo người đọc với những diễn biến nhanh dồn dập, những cuộc giao dịch, những vụ giết người chớp nhoáng.

Thông qua cốt truyện chính (cuộc đấu tranh giữa Badaros và Đại Tá Horacio), Jorge Amado mở cho tôi một cánh cửa để nhìn vào thời kỳ khi đồng tiền chi phối mọi thứ và làm thế nào mà bạo lực trở thành một vòng xoáy liên tục định hình cuộc sống của tất cả mọi người. Bạo lực chảy xuyên suốt cuốn sách theo một vòng lặp lại, không biết bao giờ kết thúc, những cây ca cao được tưới bằng máu của những người ngã xuống sau các cuộc tranh giành đất đai. Những nhân vật của Jorge Amado đôi lúc cũng bối rối, không chắn chắc rằng bạo lực sẽ giải quyết tất cả hay tiền sẽ là câu trả lời cho mọi chuyện:

“Có tiền đâu phải là xấu, nếu như người ta không mong ước gì khác nữa. Nhưng nếu một người nào đó ở đời chỉ biết có tiền thì hắn quả là một thằng tồi. Người ta trở nên mù và điếc khi nói đến tiền.”

Nhưng những suy tư ấy nhanh chóng bị gạt bỏ khi người ta bị cuốn vào cái vòng xoáy mà không thoát ra được. Hai nhân vật là đại diện cho những khao khát hướng thiện trong cuốn sách là Ester và Virgilio, cặp tình nhân luôn tha thiết được bỏ trốn đến nơi nào mà ban đêm họ có thể nhắm mắt ngủ an lành bên nhau mà không bận tâm đến những bạo lực, những cuộc tranh chấp, những kẻ thù. Nhưng quả thật, chỉ ao ước là không đủ, cần phải có can đảm đứng lên nữa. Những đoạn độc thoại nội tâm của hai nhân vật này là những đoạn dường như Jorge Amado muốn gửi gắm thông điệp thật sự của mình.

Đây không phải là cuốn sách đầu tiên của Jorge Amado mà tôi đọc, vì vậy tôi thật sự cảm giác lạ lẫm với phong cách này của ông khi đã quên với sự huyền ảo trong các cuốn sách khác của ông, cũng có thể là được viết trong thời kỳ đầu trong sự nghiệp sáng tác, nên “Đất dữ” cũng kém đi sự uyển chuyển, kỳ bí như những cuốn sách khác, cũng có thể bởi tiếp cận một chủ đề có phần thực tế – ông lớn lên ở một đồn điền ca cao – nên ông chọn cách kể chuyện thô ráp, trực diện nhưng vẫn là một cuốn sách hấp dẫn, kỳ lạ dẫn tôi đến một thế giới hoàn toàn mới, mà tôi luôn khao khát được khám phá them nữa.

***

Jorge Amado de Faria Leal (10/8/1912 – 06/8/2001)
 
Trong lịch sử văn học Brazil, không có nhà văn nào nổi tiếng, có uy tín và nhiều độc giả như Jorge Amado. Bằng những tác phẩm văn học và hoạt động chính trị không mệt mỏi, nhà văn cộng sản này đã được sự ngưỡng mộ của tầng lớp người nghèo khổ, người da đen bị áp bức.
 
Hầu hết những tiểu thuyết của Jorge Amado đều được thai nghén tại thành phố Salvador, thủ phủ bang Bahia thuộc vùng Đông Bắc vốn là thủ đô của Brazil c đến năm 1763.
 
Ra đời năm 1912 trong ngôi làng Ferradas, con một nông dân trồng ca cao, J. Amado trải qua thời thơ ấu trong một khu phố nghèo của Salvador mà mọi đường phố, ngôi nhà giờ đây vẫn gợi nhớ về quá khứ thuộc địa của Bồ Đào Nha từ thế kỷ 17.
 
Là nhà văn hiến mình cho sự nghiệp giải phóng người nghèo khổ, Jorge Amado bắt đầu cuộc chiến đấu từ nghề làm báo năm 14 tuổi. 5 năm sau, ông xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên O País do Carnaval (1931) trong khi đang học luật tại Rio. Tuy nhiên, Amado không hề hành nghề luật sư mà tự nguyện đứng vào hàng ngũ Đảng Cộng sản Brazil, đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng người nghèo. Cho đến những năm 1950 của thế kỷ trước, hàng loạt tác phẩm của Amado viết về người nghèo đã ra đời như: Cacau (Cacao, 1933), Suor (1934), Jubiabá (1935), Mar Morto (Sea of Death, 1936)…
 
Đến cuối những năm 50, các tác phẩm của Amado có một bước ngoặt sang hướng trào lộng và phê phán mà ông tự nhận là theo chủ nghĩa hiện thực XHCN. Các cuốn tiểu thuyết Gabriela, Cravo e Canela (Gabriela, Clove and Cinnamon, 1958) hoặc Dona Flor e Seus Dois Maridos (Dona Flor and Her Two Husbands, 1966) nói lên sức sống mãnh liệt của nhân dân Brazil. Đây là 2 cuốn tiểu thuyết được dịch ra nhiều thứ tiếng nhất trên thế giới, kể cả ở Việt Nam (cuốn Dona Flor và hai người chồng do NXB Đà Nẵng ấn hành năm 1987) và được dựng thành phim năm 1977 và 1984 do các nghệ sĩ tên tuổi Marcello Mastroianni và Sonia Braga thể hiện. Đây là phim thành công nhất trong lịch sử điện ảnh Brazil, đã được các đề cử cho giải Quả cầu vàng và Giải BAFTA.
 
Đã nhiều lần được đề cử giải Nobel, nhưng do bị thành kiến, Amado chưa lần nào đoạt giải. Năm 1998, đất nước Brazil của Amado là khách mời danh dự tham gia Hội chợ Triển lãm sách Paris trong đó tên tuổi Amado được tôn vinh xứng đáng. Những thành công của Amado có phần đóng góp không nhỏ của bà Zélia Gattai, người bạn đời cũng là một nhà văn và nhà trí thức có tên tuổi ở Brazil.
 
Các tác phẩm của J. Amado đã được dịch ra 50 thứ tiếng ở 55 nước trên thế giới và được chuyển thành phim, kịch. Ở VN nhiều tiểu thuyết của J. Amado đã được dịch: Đất dữ, Miền đất quả vàng, Ca cao, Têrêza, Dona Flor và hai người chồng, Gabriela nhành quế và hoa đinh hương…

Một số tác phẩm được xuất bản tại Việt Nam:

• Biển Chết
• Dona Flor Và Hai Người Chồng
• Hảo Hán Nơi Trảng Cát
• Đất Dữ
• Hải Trình Ven Bờ

 
Các tác phẩm: 

Mời các bạn đón đọc Đất Dữ của tác giả Jorge Amado.