The Aristocracy of Talent How Meritocracy Made the Modern World.

Review sách: The Aristocracy of Talent: How Meritocracy Made the Modern World

Trong cuốn sách “The Aristocracy of Talent: How Meritocracy Made the Modern World”, tác giả Daniel Markovits trình bày một luận điểm đầy thách thức và gây tranh cãi: chế độ dựa trên năng lực (meritocracy) – mà chúng ta thường ca ngợi như một hệ thống công bằng và hiệu quả – thực chất đã tạo ra một hình thái mới của sự bất bình đẳng xã hội, một chế độ “quý tộc tài năng” độc quyền và tàn bạo.

Markovits không bác bỏ hoàn toàn ý tưởng về sự công bằng dựa trên năng lực. Thay vào đó, ông chỉ ra những điểm yếu cố hữu và hậu quả không lường trước được của việc tập trung vào năng lực một cách cực đoan. Ông lập luận rằng sự cạnh tranh khốc liệt trong một hệ thống được thiết kế để chọn lọc những người “xuất sắc nhất” đã dẫn đến sự tập trung quyền lực, của cải và ảnh hưởng vào tay một nhóm nhỏ người giàu có và có quyền lực. Sự giàu có và quyền lực này không chỉ là kết quả của tài năng, mà còn là hệ quả của một hệ thống khuyến khích sự bất bình đẳng và lợi dụng những bất lợi xã hội hiện hữu.

Tác giả trình bày lập luận của mình một cách rõ ràng và sắc bén, sử dụng nhiều dẫn chứng lịch sử và dữ liệu kinh tế xã hội. Ông phân tích cách mà chế độ dựa trên năng lực đã tạo ra một chu kỳ luẩn quẩn: những người có lợi thế ban đầu, dù là về tài chính, giáo dục hay mạng lưới quan hệ, thường có nhiều khả năng thành công hơn, củng cố thêm sự bất bình đẳng và tạo ra một lớp người “cao cấp” với quyền lực và đặc quyền.

Tuy nhiên, điểm mạnh cũng chính là điểm yếu của cuốn sách. Sự tập trung vào việc chỉ trích chế độ dựa trên năng lực có thể khiến độc giả cảm thấy bi quan và thiếu hướng đi. Mặc dù Markovits nhận ra vấn đề, việc đề xuất giải pháp cụ thể lại khá hạn chế.

Tóm lại, “The Aristocracy of Talent” là một cuốn sách kích thích tư duy, đặt ra những câu hỏi quan trọng về bản chất của công bằng và vai trò của chế độ dựa trên năng lực trong xã hội hiện đại. Đây là một tác phẩm đáng đọc cho bất cứ ai quan tâm đến kinh tế chính trị, xã hội học, và những người muốn có cái nhìn sâu sắc hơn về sự bất bình đẳng ngày càng gia tăng trong thế giới hiện đại. Tuy nhiên, độc giả cần chuẩn bị tinh thần cho một lập luận khá bi quan và thiếu những giải pháp khả thi cụ thể.