Hoàng cực kinh thế

Hoàng cực kinh thế

Dịch, đồ thuyết ở đầu thiên, lấy Lạc thư xét Ngũ hành phối với vị quẻ, bảo rằng Dương Hỏa gửi trong Cấn Thổ, Âm Thủy gửi trong Khôn Thổ, đều lệ suy quái vị của Văn Vương, tồn nghi vài điều tạp thuyết vậy. Số của Hà đồ và Ngũ hành phối nhau, 10 can kính ở 8 vị cùng 8 quái, khi nạp Thiên can vào Quẻ thì dựa vào số thứ tự Tiên thiên bát quái phối với thứ tự 10 Thiên can phân theo Ngũ hành như sau: Càn 1 đứng đầu nạp Giáp Mộc đứng đầu của Thiên can, Càn là Dương nạp Giáp cũng là Dương. Tiếp đến Đoài 2 phối với cặp Thiên can thứ 2 là Bính – Đinh thuộc Hỏa, Đoài quẻ âm nên Đinh thuộc âm. Tiếp đến Ly 3 phối với cặp Thiên can thứ 3 là Mậu – Kỷ thuộc Thổ, Ly là quẻ âm nên nạp Kỷ là can âm. Chấn 4 phối với cặp Thiên can thứ 4 là Canh – Tân thuộc Kim, Chấn là quẻ dương nên nạp Canh là can dương. Càn – Khôn đối nhau, trời đất định vị, Giáp nạp Càn nên Ất nạp Khôn. Đoài – Cấn đối nhau, núi đầm thông khí, Đinh nạp Đoài nên Bính nạp Cấn. Ly – Khảm đối nhau, thủy hỏa tương tề, Kỷ nạp Ly nên Mậu nạp Khảm. Chấn – Tốn đối nhau, sấm gió cùng nhau, Canh nạp Chấn nên Tốn nạp Tân. Còn lại cặp can Nhâm – Quý thuộc Thủy, nạp vào 2 quái phụ mẫu Càn Khôn, Càn dương nạp Nhâm dương, Khôn âm nạp Quý âm. Theo thứ tự Ngũ hành Mộc-Hỏa-Thổ-Kim-Thủy phối với số Tiên thiên 1- 2-3-4-5. Kẻ xem tìm thú vị trong đó, bảo lời ta nói nhầm du !

Người là kẻ ở giữa trời đất mà sinh ra, nhìn cao nhớ xa, trên dưới đều trong khoảng 64800 năm, trước xem thời mới mở mang, sau xem thời kỳ thu đóng đã hết. Kẻ xem có nửa, chưa xem có nửa, đòi người thọ chẳng đầy trăm, ở lúc chưa xét, cố nhiên chưa biết, ngay lúc đã xét rồi, cũng hoang mang xa tít, không khảo cứu các sách truyện ghi chép, trên sao biết được trời, một nguyên gây gốc, 6 hội vòng quanh, Vận về đời Hoàng nào ? Thế vào đời Đế nào ? Cho nên tai, mắt, lòng biết đến chỗ tận cùng, đều bậc Thánh làm ra, thuật lại rõ ràng, đường kinh chỉ ghi chép gần, không ghi chép xa. Đạo chỉ chứng tỏ sự thực, không chứng tỏ sự hư, tất lấy thân mình không đầy trăm tuổi thọ, rộng xem đến Thế-Thì-Vận-Hội, hàng ngàn, vạn, ức, triệu, kinh, cai và tỷ, thức bảo rằng khéo trải không thể được ấy, thời sao còn dùng tai, mắt, lòng để biết cho đến cùng.

Khôn khéo thay lời Trang Tử : “ngoài 6 hợp, bậc Thánh còn giữ mà không bàn, trong 6 hợp, bậc Thánh bàn mà không định”. Sách Xuân Thu trải đời, chí của bậc Tiên vương, bậc Thánh bàn định, mà không nói rõ ở đâu. Thiệu ta làm sách Hoàng cực, xem suốt 1 Nguyên 12 Hội, 360 Vận, 4320 đời, 129600 năm. Mờ mịt vậy trước ta, từ tiền cổ trở về trước, không lấy gì để xem là có, lại mờ mịt vậy sau ta, từ nay trở về sau, có cái để xem, vô số là số, xét ra chẳng biết có số gì ! Cái số vô số cùng cực ở đâu ? Tượng vậy cái tượng ấy, xét chẳng biết cái tượng nào là chính tượng, biến tượng đến đâu là cùng ? Chẳng cũng là hoang hết, có không lời bàn nương cứ, luống thêm cho bọn hậu học cái tệ buông luông không có chỗ về. Còn như sách Xuân Thu kinh thế, chép nhân sự 242 năm, gần mà chứng thực, còn bàn định mà không rõ. Ta làm Hoàng cực, chép Đạo Trời 129600 năm, xa tìm tòi cái hư, giữ lại mà không luận bàn là phải, nơm nớp trong lo sợ, để nối tiếp thuật lại cho đời nay. Khi tai, mắt có tới cùng cực, nên xem cùng cực tới chỗ vô cùng ; bảo sông tự chứa đáy, không được trở nông, hết ở chỗ chứa đáy vậy.

Từ khi Ta sinh ra, trở về trước, ngược mà lên nữa, lại có trên nữa vậy, cho đời đã qua, không thể theo đuổi được, đều là ngồi mà có thể biết ấy vậy, là ở tìm cái cũ mà thôi. Từ khi Ta sinh ra, trở về tầng sau mà xuống, lại còn có xuống thêm nữa, cái sẽ lại mà không thể thấy, đều là cái nối sau mà có thể biết đó vậy ; cốt là xem ở cái nhân do mà thôi. Đầy rõ thì trị hay loạn ? giữ ở cái cũ, định lễ lập phép, giữ ở nhân do, cốt ở cùng cực sự biến thông. Giữ đã lâu Kinh dịch, đó là Dịch, là số nghịch vậy. Tỏ rõ Thiên đạo, bèn biết vật sẽ tới, chưa có bao giờ muốn kinh Thế, mà không xem vật ấy vậy, chưa có bao giờ muốn xem vật, mà không tìm đến Dịch ấy vậy. Thần tròn thời tìm ở cỏ thi, trí vuông thời tìm ở quẻ tượng, Dịch thời tìm ở hào, rõ rệt sự đã qua, khảo xét cái sẽ lại, cùng thần đạt hóa, hết thẩy tìm ở đồ số và tượng, mà diễn đến vô cùng vậy.

Đại truyện Kinh dịch nói về số rõ ràng vậy, tóm cùng cực ở kế sách của 2 thiên Thượng Hạ bàn về Càn Khôn, do đó mà nhân lên ở trời đất rất nhiều ngày trong chứa chất, thắt lại, nhưng về ở sự tính toán bàn tay có thể hết được. Tức là Thuyết quái Kinh dịch nói về Tượng cũng lược đủ vậy. Xét sự biến ở thể âm dương, cứng mềm, bát quái, xem loài mà thuộc về muôn vật, ở một vài bầy, chia ra ở trong mà bao quát hết, thì giữ ở bàn tay có thể đo hết được tầm Tượng, mà đến chỗ không có toán, xét ra không rời thước tấc mảy may mà đến 1 hạt bụi, hay xét đến cả gò đống. Cho nên, lập nên ít mà có thể xem được nhiều, lường được xa do ở trông gần, phép còn ở cửu chương, Đạo gốc ở nhất quán.

Ta nghiên cứu về Dịch, lòng hội biết sự huyền diệu về Đồ thư của vua Hy không truyền, ở số thì nghe 1 biết 10, ở tượng thời coi bóng mà biết hình, thông khôn do tư chất, hội thông do học, thấy sâu xa chỗ xuất của Đạo, đó là tâm pháp và toán pháp, lại gồm trải mọi pháp, gộp mà trị, không sót một chân tơ, rồi làm ra sách này, nói có lời nào hư đâu !

Tiên thiên tứ phủ thì Vật thuận theo sự biến hóa, vì cái nét vạch không có văn, mà Thánh nhân tứ phủ lễ nhạc, rõ ràng về suy thịnh, xem khoảng trong và ngoài, không một gì là không đích xác, có thừa y cứ. Xưa, không phải lời bàn hoang, hết không kẻ cứu, bởi bậc Tiên Thánh không nói ra đấy vậy. Vả lại dùng Thiên quan Vật của Trang tử, thời cũng có tuổi lớn nhỏ, Trang tử làm sách, thời cũng biết rành rẽ lời nói lớn hay nhỏ, buổi sớm là cái nấm nhỏ, không biết ngày Hối, ngày Sóc, con ve sầu không biết mùa Xuân, mùa Thu, nó còn nhỏ tuổi vậy sao ?. Minh linh của nước Sở, Đại xuân của đời thượng cổ, hoặc lấy 500 tuổi, hoặc lấy 8000 tuổi làm Xuân Thu, nó là lớn tuổi vậy sao ?. Sự rét nóng dục nhau, mà 1 năm thành ra mùa Xuân rồi đến Hạ, mùa Thu rồi đến Đông, bậc Tiên Thánh gọi là Năm, nhỏ đấy mà để chẳng kịp, ngày Hối ngày Sóc không đầy mùa Xuân mùa Thu, đương đấy thì tuổi rút mà nhỏ lại vậy. . .

Ta biết rút lại mà xem Phân-Sao ở Nguyên-Hội, mà sớm cái nấm, con ve sầu làm Vật đó, đã thực xem thấy vậy, cái lớn thời lại lấy 500 năm, 8000 năm để đương với số 2 của Xuân Thu bốn mùa, thời năm rộng mà lớn vậy. Trang tử ngụ ý vào lời nói, thời là lược số lẽ của Dịch, còn Thiệu ta nói thẳng, đây là phép của Dịch. Ngoại thị phần nhiều sùng Trang, kẻ sùng Trang lòng đi chơi tiêu diêu, còn kẻ tôn Thiệu ta thời Đạo biết hòa dục, lời nói không cứ nhỏ to mà đều chuẩn ở Đạo. Ở họ Trình, lời nói muôn vật yên lặng xem, cùng với Ta xem Vật cùng Thú, lấy sự xem Vật ở Hoàng cực, xem âm dương tiêu trưởng chuẩn ở Dịch. Xem trị loạn xưa nay, chuẩn ở sách Xuân Thu. Xem suốt lịch số đạo, đức, công, lực, chuẩn ở sách Kinh Thư. Còn luật, lữ, thanh, âm, xướng, họa thì đều chuẩn ở sách Kinh Thi. Gồm 4 kinh mà hợp làm 12 quyển, trong đó lấy kinh Thế minh Đạo làm tông chỉ tính học.

Nguyên lúc bắt đầu có trời đất, như cái ngày của ngày hôm qua, chẳng được bảo là có hôm nay mà không có ngày hôm qua, chẳng được bảo là có ngày hôm qua mà không có ngày hôm nay.

Cốt yếu như trời đất, như cái ngày của ngày mai, không được bảo là có hôm nay mà không có ngày mai, Tôi trộm thường bảo cái sở học mà đọc thư luận Thế suốt ngày đêm, thọ ở xưa nay tin là có Thế ấy. Lão Bành là bậc thông như lời xưa, lấy làm mình được đặc biệt nghe lâu, há tất là tuổi thọ đâu !. Ôi ! tuổi thọ chưa có ai xem là 129600 năm cùng với trời đất, cùng trước sau mà biết đủ khắp vậy.

Thiên thủy của Càn, địa nguyệt của Khôn, Trạch hỏa của Đoài, sơn tinh của Cấn, Sao ôi là hỏa của Ly, sấm của Chấn, đất đá ôi là thủy của Khảm, phong của Tốn, nghĩa ấy ở đâu ? Có kẻ bảo lấy Chu dịch mà nói: Nam Ly-Bắc Khảm, Càn Khôn trong đồ của vua Hy, thực là gốc đó, cho nên Nhật Càn, thủy Khôn, khác nữa còn nói gì vật. Phương chi Hỏa ứng mặt Trời, nước ứng mặt Trăng, đất ứng với Thìn (sao), đá ứng Tinh (vì sao), khi đủ cùng lấy so le không phải đối vị. Này ! đồ nói số, số sinh tượng, tượng duy có 4: âm, dương , cương, nhu mà đều chia ra Thái Thiếu: Nhật Thái dương 1, Nguyệt Thái âm 2, Tinh Thiếu dương 3, Thìn Thiếu âm 4, bèn lấy đương với Càn số 1, Đoài số 2, Ly số 3, Chấn số 4, rõ ràng tóm đấy chỉ có Thiên (trời), Thái dương là Nhật khô ráo, đối lại bèn sinh Thủy, Thủy rất nhu mềm, giống mặt Trăng mà vâng theo mặt Trời mà sinh ở số 1. Thái âm là Nguyệt ẩm thấp, đối lại bèn sinh Hỏa, Hỏa cương quá giống mặt Trời mà ứng với Nguyệt sinh ở số 2. Sao Tinh sách của Thái dương tan bầy ra để biết rõ thứ Thổ, Thổ nhu quá, giống Thìn mà theo Tinh Mộc sinh số 3 mà phụ với Thổ. Thìn thể của Thiếu âm động khối lại mà thành đá rắn, đá cương ít giống như Tinh mà phối với Thìn sao ấy sinh số 4 mà dấu ẩn đá, khí đến mà hóa, số lấy đá là cùng cực. Không giản nói biết như phép này, lấy ít xem nhiều, mà xem xa, lấy cái nhỏ sở móc (thắt lại) để xem cái lớn sở khuyếch (rộng ra). Cái ít thực mà nhiều, chẳng phải hư vậy. Cái gần thực mà xa, chẳng phải hư vậy. Cái thắt lại nhỏ mà thực, cái mở rộng ra mà lớn, cũng không phải hư vậy, thời sách này không bàn định, cũng không biện minh. Trong ngoài 6 hợp, trên dưới 1 Nguyên, 12 Hội, 360 Vận 4320 Thế để nói ngay rằng: chí về Hoàng Cực Kinh Thế, lời của sách bình dị mà chính, chẳng phải có được ở Dịch mà bắt chước. Kính cẩn lời nói này làm cán nối ở giữa Trời Đất vậy.

Dương lấy Âm làm “thể”. Âm lấy Dương làm “tính”, động là “tính” vậy, tĩnh là “thể” vậy. Tại
thiên thì Dương động mà Âm tĩnh. Tại địa thì Dương tĩnh mà Âm động.