Các bài giảng về tư tưởng phương đông

Từ 1946 đến 1995, nhà nghiên cứu Trần Đình Hượu đã giảng dạy tại Đại học tổng hợp Hà Nội, Đại học Văn hoá (Hà Nội) và Đại học tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh những chuyên để hoặc bài giảng về tư tưởng Đông Á cổ đại và trung, cận đại. Ông có ý định xuất bản những nội dung kiến thức này thành một cuốn sách riêng với tính cách một giáo trình đại học, nhưng cho đến khi ông mất, đề tài này còn chưa được thực hiện.

Một số sinh viên cũ chúng tôi muốn thực hiện ý định nói trên của thầy Trần Đình Hượu, nhưng cho đến nay chưa tìm được bản thảo giáo trình nói trên trong di cảo của nhà nghiên cứu. Chúng tôi đành theo một hướng khác là tìm cách khôi phục các bài giảng thông qua vở ghi của sinh viên, học viên, hoặc thông qua một số băng ghi âm mà một vài cơ quan nghiên cứu còn lưu giữ.

Ở cuốn sách này, dưới nhan đề chung Các bài giảng về tư tưởng phương Đông, chúng tôi đưa in bản ghi hai bài giảng của thầy Trần Đình Hượu:

1/ Tư tưởng Nho gia và Lão Trang là bài giảng chuyên để cho sinh viên ngữ văn năm thứ tư, khoá IX (1964-1968) Đại học Tổng hợp Hà Nội; thầy Hượu giảng chuyên để này vào năm 1967. Bài ghi tại lớp mà tôi còn lưu giữ được gồm 130 trang sổ tay khổ 12 x 19 cm.

2/ Nho giáo và Nho giáo ở Việt Nam là bài giảng tại Viện nghiên cứu văn hoá nghệ thuật (thuộc bộ văn hoá) tháng 5 và tháng 6-1991. Tư liệu còn lại gồm 6 băng ghi âm (cassett) được Viện cho gỡ băng ghi lại hồi đầu năm 2000. Nhà báo Nguyễn Hoà có dự nghe bài giảng này đã cung cấp cho chúng tôi các đề mục dàn bài của diễn giả và một số đoạn nối giữa các băng ghi âm. Chúng tôi vừa trực tiếp nghe lại các băng cassett nói trên để sửa những sai sót của bản gỡ băng, vừa tiến hành biên tập lại toàn bài; công việc này có sự tham gia của nhà giáo Trần Ngọc Vương.

Để tài mà các bản ghi bài giảng này đề cập là đề tài hệ trọng mà ở ta đang vừa thiếu chuyên gia, vừa ít tài liệu. Do vậy chúng tôi thấy nên in các bản ghi này làm tài liệu tham khảo chung.

Khi dùng tài liệu này, nếu thấy chỗ nào có ý sai hoặc đáng nghi vấn về câu chữ, khái niệm, xin bạn đọc bổ chính cho.

Hà Nội, tháng Giêng 2001

LẠI NGUYÊN ÂN